مرکز تحقیقات مدیریت سلامت ، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله ، تهران ، ایران
چکیده
زمینه و هدف: شرایط جنگی بر پوشش واکسیناسیون در جامعه، خاصه مناطق جنگی تأثیرگذار است. واکسیناسیون ضروری رزمندگان نیز از موضوعات مهم بهداشتی در این شرایط بهشمار میرود. غفلت از اقدامات پیشگیرانه بهداشتی، از جمله ایمونیزاسیون عمومی جامعه، پناهجویان جنگی و نظامیان، شرایط را برای طغیان «بیماریهای قابل پیشگیری با واکسیناسیون» (Vaccine-preventable disease (VPD)) فراهم میسازد. روشها: این مطالعه با بررسی کلید واژههای منتخب در اسناد علمی و منابع تاریخ شفاهی دفاع مقدس و همچنین مرور مستندات معتبر علمی اخیر (به روش کتابخانهای) انجام شده است. یافتهها: در جنگ تحمیلی، با رعایت موازین بهداشتی و اقدامات پیشگیری از سلامت عموم مردم، خاصه اقشار آسیب پذیر صیانت شد. اقدامات عمومی نظام سلامت در اجرای برنامههای فراگیر واکسیناسیون عمومی مردم و برنامههای اختصاصی ایمونیزاسیون رزمندگان و نیز پناهجویان جنگی، موجب پیشگیری از طغیان بیماریهای قابل پیشگیری با واکسیناسیون در دوره جنگ و بعد از آن شد. در طول جنگ عموم رزمندگان علیه کزاز، دیفتری،سالک و مننژیت ایمن شده بودند. هفتهای یک قرص پیشگیری از مالاریا به رزمندگان داده میشد.در تاریخ جنگ تحمیلی، هیچ موردی از ابتلای رزمندگان به بیماریهای تیفوس، طاعون، آنفلوآنزا، کزاز و یا دیگر بیماریهای همهگیر گزارش نشد. نتیجهگیری: تجارب دفاع مقدس در زمینه واکسیناسیون عمومی با بهرهگیری از مشارکت مردم، جهاد سازندگی و اقدامات فراگیر نظام سلامت و ایمونیزاسیون ویژه رزمندگان و پناهجویان جنگی، موفقترین مدل موجود در تاریخ جنگهای معاصر است. این تجربه در سطح بینالمللی برای شرایط جنگی و بلایای طبیعی و انسان ساخت کاربرد خواهد داشت و شایسته مدونسازی و ترویج است. در سطح جهانی وضع معاهدات بینالمللی جهت الزام همه کشورها به انجام برنامههای استاندارد واکسیناسیون برای عموم مردم، عموم نظامیان، اقشار و جمعیتهای آسیبپذیر و پناهجویان جنگی ضروری است. در این زمینه استفاده از تجارب موجود در ایمنسازی رزمندگان در برابر بیماریهای مهمی نظیر کزاز، مننژیت و سالک، برای مسیر آینده تاریخ میهن اسلامی بسیار راهگشا خواهد بود.