نقش سلامت در امنیت و توسعه پایدار ملی بخش 3: تهدیدات زیستی و امنیت ملی

نوع مقاله : مروری روایتی

نویسندگان

1 استاد جغرافیای سیاسی، دانشگاه امام حسین، تهران، ایران

2 استاد انستیتو کانسر، مرکز تحقیقات سرطان، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: توسعه علوم زیست‌شناسی، میکروب‌شناسی، بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک، کاربردهای صنعتی میکروارگانیسم‌ها، تهدیدات تروریستی را به همراه داشته است. همگام با تولید، توسعه و به‌کارگیری سلاح‌های بیولوژیک با اهداف نظامی، بیوتروریستی، آگروتروریستی (علیه منابع گیاهی)، و اکوتروریستی (علیه منابع اقتصادی)، همه‌گیری بعضی از بیماری‌های واگیردار امنیت بشر را به مخاطره انداخته است. بررسی تهدیدات زیستی سلامت افراد و جامعه و پدیده بیوتروریسم، رابطه آن با امنیت ملی و راه‌های مقابله با آن با رویکرد پدافند غیرعامل، موضوع این مطالعه است.
روش‌ها: این مطالعه با روش توصیفی- تحلیلی، استفاده از منابع کتابخانه‌ای و فضای مجازی و بهره‌گیری از تجارب نویسندگان و صاحب‌نظران صورت پذیرفته است.
یافته‌ها: تهدیدات بیماری‌های مسری (ایدز، سارس، کرونا، آنفلوآنزا، تیفوس، لیشمانیوز و ...)، حملات تروریستی بیولوژیک و بیوتروریسم، به مثابه موضوعات امنیتی تلقی می‌شوند. این تهدیدات سلامتی که دارای ابعاد امنیت ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی هستند و راه‌های مقابله با آنها، قبل، حین و بعد از حوادث، با رویکرد پدافند غیرعامل بررسی شده است. انجام اقدامات قبل از حمله بیولوژیک، تحکیم زیرساخت‌ها، ارتقای توانمندی مقابله با تهدیدات، به مقاوم‌سازی و کاهش آسیب‌پذیری در برابر تهدیدات زیستی منتهی می‌شود. پدافند غیرعامل به‌عنوان روشی صلح‌آمیز و پیشگیرانه بدون استفاده از سلاح با بهره‌گیری از فنون و شیوه‌های نوین آشکارسازی، حفاظت و ایمنی، رفع و دفع آلودگی، بهترین روش کاهش آسیب‌پذیری در مقابل تهدیدات زیستی بوده و سازمان‌های حفاظتی و امنیتی نیز به‌عنوان چشم تیزبین نظام حکومتی، قبل، حین و بعد از حمله بیوتروریستی نقش سازنده و غیر قابل انکاری در کنترل، مهار و مقابله با تهدیدات بیولوژیکی دارند.
نتیجه‌گیری: آمادگی، پیش‌بینی، پیشگیری، مقاوم‌سازی نیروهای انسانی و سازه‌های در معرض خطر، آشکارسازی، حفاظت و ایمنی، رفع و دفع آلودگی از راهبردهای کاهش آسیب‌پذیری در مقابل تهدیدات زیستی می­باشند. پیشگیری از وقوع عملیات بیوتروریستی مهمتر و بهتر از مقابله با آن بعد از وقوع عملیات است. مقابله با شیوع و گسترش یک عامل بیوتروریستی مستلزم صرف وقت و هزینه، داشتن تجهیزات و امکانات مورد نیاز است. پدافند غیرعامل، مؤثرترین و اثربخش­ترین رویکرد مقابله با تهدیدات زیستی و صیانت از امنیت ملی است. نقش کلیدی و محوری، در پدافند زیستی کشور برعهده سازمان پدافند غیرعامل کشور است. در این سازمان ادغام نظارت بر بهداشت عمومی انسانی و دامپزشکی و همچنین هماهنگی دانشمندان و ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی ضروری است.