تقاضای القایی در خدمات سلامت

رمضانخانی, علی; غفاری, شهرام; حاجی محمودی, حنان; امامی رضوی, سیدحسن; خیام زاده, مریم

doi:10.30491/jcm.2021.150336

تقاضای القایی در خدمات سلامت

نوع مقاله : مروری روایتی

نویسندگان

¹ استاد ارتقا سلامت، گروه بهداشت عمومی، دانشکده بهداشت و ایمنی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران

² دکتری تخصصی اقتصاد سلامت، بیمارستان میلاد، تهران، ایران

³ دکترای حرفه‌ای پزشکی، مدیرکل بیمه‌گری و درآمد سازمان بیمه سلامت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تهران، ایران

⁴ استاد جراحی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران

⁵ استادیار، متخصص پزشکی اجتماعی، فرهنگستان علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

10.30491/jcm.2021.150336

چکیده

زمینه و هدف: به انجام مراقبت یا فروش خدمات غیرضروری به بیماران یا مراجعین نظام سلامت با اعمال قدرت و سفارش افراد متخصص این سیستم، تقاضای القایی اطلاق می‌شود که در نتیجه عوامل متعددی ازجمله اقتصادی، ساختاری، عوامل بازار سلامت و رفتار دریافت‌کنندگان خدمت و فروشندگان آن بروز می‌کند. تقاضای القایی در کشور ما یکی از چالش‌های نظام سلامت است که موجب افزایش هزینه‌های بخش سلامت و کاهش کارایی آن می شود. یکی از اساسی‌ترین چالش‌های موجود در نظام سلامت، عدم ریشه‌یابی صحیح معضلاتی همچون تقاضای القایی و عوامل زمینه‌ساز آن است. تبیین و تحلیل این پدیده می‌تواند چشم‌اندازی روشن را برای تصمیم‌گیری این حوزه ترسیم نماید. براساس سیاست‌های کلی سلامت، جلوگیری از تقاضای القایی دارو و تجهیزات و ملزومات پزشکی از وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، ولی اقدامات عملی در این حوزه به وضوح صورت نگرفته است. علی‌رغم ضرورت پژوهش‌های کاربردی ملی، در جستجوی پایگاه‌های معتبر و تحلیل این پدیده، تحقیقات محدودی یافت می شوند که پاسخگوی سوالات و چالش‌های موجود در تصمیم‌گیری‌های اساسی نمی‌باشند. پژوهش حاضر با هدف تبیین راهکارهای کاهش تقاضای القایی در خدمات سلامت کشور انجام شده است.
روش‌ها: این مطالعه، با جستجو در منابع علمی و بین‌المللی معتبر با کلیدواژه «تقاضای القایی» و مرور اسناد بالادستی موجود، مجموعه اطلاعات درباره تعاریف تقاضای القایی و علل موثر بر آن، شیوه‌های تقاضای القایی خدمات پزشکی، چالش‌های موجود و راه های کنترل آن گردآوری شده است. همچنین یک جلسه هم‌اندیشی با حضور و کسب دیدگاه 23 نفر از مسئولین، افراد کلیدی و خبرگان کشوری برگزار گردید. یافته‌ها پس از جمع آوری و تکمیل، به روش کیفی تحلیل و گزارش شدند.
یافته‌ها: براساس یافته‌ها، تقاضای القایی پدیده پیچیده و چندوجهی است که کارایی و تخصیص منابع ملی را خدشه‌دار کرده و علاوه بر برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا در بازار سلامت، باعث تحمیل هزینه‌های اضافی بر بیمار و اتلاف وقت او می‌شود. این پدیده، گاهی باعث درمان و تشخیص‌های غلط و عوارض طبی برای گیرندگان خدمت می شود. علل ساختاری (علل مربوط به ساختار سازمانی و ارائه خدمات، دریافت‌کنندگان خدمات و علل ناشی از سازمان‌های بیمه‌گر) و اجتماعی، زیربنای علل کلان موثر بر تقاضای القایی می باشند.
نتیجه‌گیری: تقاضای القایی، برآیند تعامل علل درون فردی، اجتماعی و سازمانی می‌باشد که پیامدهای اجتماعی، سلامتی و اقتصادی را برای جامعه به همراه دارد و با بکارگیری راهبردهای چندگانه پیشگیری از تقاضای القایی در خدمات سلامت، قابل پیشگیری است.

کلیدواژه‌ها